آزمایش قند خون و بیماری دیابت
آزمایش قند خون، میزان گلوکز موجود در خون را اندازه گیری میکند. گلوکز نوعی قند است که منبع اصلی انرژی بدن شماست. بدن شما کربوهیدرات‌هایی را که می‌خورید به گلوکز تبدیل میکند.
در جریان خون، هورمونی به نام انسولین به انتقال گلوکز به سلول‌ها کمک میکند و این مکانیسم باعث کاهش قند خون می‌شود. افزایش یا کاهش سطح گلوکز در خون می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری جدی باشد. سطح بالای گلوکز خون ممکن است نشانه‌ای از دیابت باشد.
قند خون بالا چه علایمی دارد؟
افزایش سطح قند خون در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به آسیب شدید اعضای بدن شود. علائم سطح بالای گلوکز خون شامل موارد زیر است:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- تاری دید
- خستگی
- زخم‌هایی که دیر بهبود می‌یابند.
قند خون پایین چه علائمی دارد؟
علائم سطح پایین گلوکز خون عبارتند از:
- اضطراب
- تعریق
- لرز
- گرسنگی
- سرگیجه
دلایل بالا بودن سطح قند خون
سطح بالای گلوکز می تواند بعلت موارد زیر باشد:
- بیماری کلیوی
- پرکاری تیروئید
- پانکراتیت یا التهاب پانکراس
- سرطان پانکراس
- استرس وارد شده به بدن در اثر بیماری، ضربه یا جراحی
- داروها
- حمله‌ی قلبی
- در موارد نادر، اختلالات هورمونی به نام آکرومگالی یا سندرم کوشینگ باشد، که به علت تولید بیش از حد کورتیزول در بدن رخ می‌دهد.
دلایل پایین بودن سطح قند خون
سطح پایین تر از حد طبیعی گلوکز می تواند بعلت موارد زیر باشد:
- بیماری کلیوی
- کم کاری تیروئید
- استفاده‌ی بیش از حد نیاز از انسولین
- استفاده از داروهای دیابت با دوز بالاتر از حد نیاز
- کم کاری غده‌ی هیپوفیز
- بیماری آدیسون که با سطح پایین کورتیزول مشخص می‌شود
- بیماری کبدی
چه داروهایی می توانند بر روی سطح قند خون تاثیر بگذارند؟
داروهایی که می‌توانند سطح گلوکز خون شما را تحت تاثیر قرار دهند شامل موارد زیر است:
- کورتیکواستروئیدها
- ادرار آورهاقرص‌های جلوگیری از بارداری
- داروهای مورد استفاده برای هورمون درمانی
- آسپرین
- داروهای ضد روان پریشی
- لیتیوم
- اپی نفرین (آدرنالین)
- داروهای ضد افسردگی
انواع دیابت
دیابت نوع ۱
دیابت نوع ۱ که به دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین هم معروف است. این بیماری، نوعی اختلال خودایمنی شناخته می‌شود. در این وضعیت سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین در لوزالمعده حمله میکند و توانایی بدن در تولید انسولین را از بین می‌برد. هورمونی به نام انسولین در بدن وجود ندارد که بخواهد قند را به سمت سلول‌های بدن هدایت کند. این نوع مرض قند مادرزادی بوده و به همین دلیل در کودکان بیشتر دیده می‌شود.
دیابت نوع ۲
در دیابت نوع دوم، انسولین در بدن وجود دارد اما به وظیفه خود به درستی عمل نمی‌کند. این بیماری بسیار شایع‌تر از نوع اول است، این بیماری به طور مستقیم با سبک زندگی و رژیم غذایی در ارتباط است. ورزش نکردن، استفاده از شیرینی و نوشیدنی‌های صنعتی، اضافه وزن داشتن و سیگار کشیدن، شرایط را برای ابتلا به قند خون بالا فراهم میکند.
این بیماری بیشتر بزرگسالان را درگیر میکند اما شیوع آن در بین کودکان و نوجوانان نیز در حال افزایش است. بی‌تحرکی و دریافت کالری بیش از حد دو فاکتور اصلی برای ابتلای کودکان به این بیماری است.
دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولا در ماه‌های آخر بارداری اتفاق می‌افتد. بروز آن بیشتر با تغییرات هورمونی در ارتباط است. هورمون‌هایی که توسط جفت تولید می‌شود به طور خاص بر روی انسولین تاثیر گذاشته و عملکرد آن را مختل می‌کنند.
پیش دیابت
اگر نتیجه آزمایش خون نشان داده است که در مرحله پیش دیابت هستید، باید بگوییم که شانس آورده‌اید. چون این حرف به این معناست سطح گلوکز در بدن بالاست اما شما هنوز به مرض قند مبتلا نشده‌اید. نکته مهم بعدی این است که اگر فکری به حال سبک زندگی و رژیم غذایی خود نکنید، به این بیماری مبتلا خواهید شد.
دیابت بی مزه
دیابت بی‌مزه، نوعی بیماری مادرزادی است که به دلیل اختلال در غدد درون‌ریز ایجاد می‌شود. این بیماری با تشنگی زیاد و تولید بیش از حد ادرار رقیق همراه است و برای آن درمانی وجود ندارد. این اختلال در اثر فقدان هورمون ادراری (وازوپرسین) یا مسدودسازی عملکرد آن ایجاد میگردد.
تفاوت دیابت نوع یک و دو
ماهیت مرض قند نوع اول و دوم یکسان است؛ یعنی در هر دو اختلالی در انسولین وجود دارد. آنها در فاکتورهایی مانند عوامل ایجاد‌کننده بیماری، افراد درگیر و چگونگی درمان با یکدیگر تفاوت دارند. در نوع اول، بدن اصلا قادر به تولید انسولین نیست. در نوع دوم، بدن قادر به تولید انسولین است اما مقاومت در برابر آن وجود دارد. یعنی این هورمون نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. این بیماری هر شخصی را می‌تواند درگیر کند. در صورتیکه به این بیماری مبتلا شوید، راهی برای درمان قطعی آن وجود ندارد اما با داشتن رژیم غذایی و سبک زندگی سالم به راحتی می‌توانید این بیماری را کنترل کنید.
از دیگر تفاوت‌های بین آنها می‌توان به سرعت و شدت بروز علائم اشاره کرد. افرادی که به نوع اول مبتلا هستند علائم را با سرعت و شدت بیشتری تجربه خواهند کرد؛ این در حالی است که علائم در نوع دوم، به آرامی و در طی چندین سال بروز می‌کنند.
انواع آزمایش بررسی سطح قند خون
آزمایش های متفاوتی جهت بررسی قند خون وجود دارد که بسته به نظر پزشک انجام میگردد:
قند خون ناشتا (FBS):
جهت انجام این آزمایش باید ناشتا بود یعنی باید قبل از خوردن صبحانه انجام شود و از 8 تا 12 ساعت قبل به جز آب نباید غذا و سایر مایعات میل شود.
قند خون ۲ ساعته (2hpp) :
انجام این آزمایش 2 مرحله می باشد. یکبار قبل از خوردن غذا به صورت ناشتا و یکبار 2 ساعت بعد از خوردن صبحانه نمونه گیری شده و با هم مقایسه می گردد.
هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1C):
میزان قند خون را در طی 3 ماه گذشته بررسی میکند و نیازی به ناشتا بودن ندارد.
آزمایش چالش گلوکز :
این آزمایش هم 2 مرحله می باشد. یکبار به صورت ناشتا نمونه گیری می شود و سپس مایعی حاوی گلوکز نوشیده می شود و دوباره در یک بازه معمولاً 2 ساعته مجدداً نمونه یری انجام می گردد.
تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT):
مانند آزمایش چالش گلوکز بوده با این تفاوت که 4 بار باید نمونه گیری انجام شود. یعنی یکبار به صورت ناشتا نمونه گیری می شود و بعد از خوردن گلوکز، سه مرتبه، یک ساعت یکبار مجدداً نمونه گیری انجام می شود.
تست قند خون تصادفی:
میزان قند خون شما را در همان زمان آزمایش، اندازه گیری میکند. هر وقت خواستید می‌توانید این آزمایش را انجام دهید و لازم نیست ناشتا باشید.
آزمایش دیابت بارداری:
دیابت بارداری همان قند خون بالاست که در دوران بارداری ایجاد می شود و پس از زایمان از بین می رود. این آزمایش نیز ناشتا انجام شده و یک ساعت بعد از خوردن گلوکز مجدداً نمونه گیری انجام می شود.
منابع:
