کم خونی یا آنمی چیست؟
کم خونی به وضعیتی گفته میشود که بدن شما کمتر از حد طبیعی گلبولهای قرمز سالم تولید کند. در این صورت، خون شما اکسیژن کافی را نداشته و باعث می شود بدن به مرور خسته یا ضعیف شود.
گلبولهای قرمز خون را به عنوان یک سیستم حمل و نقل تصور کنید که اکسیژن را به بافت‌های بدن می‌رسانند.
هموگلوبین، پروتئین حامل اکسیژن در داخل گلبولهای قرمز خون است و به گلبولهای قرمز خون، رنگ می‌بخشد. افراد کم خون هموگلوبین کافی ندارند. کمبود گلبول قرمز در خون، کم خونی یا آنمی نامیده میشود.
علت کم خونی چیست؟
بسیاری از افراد به دلیل رژیم غذایی نامناسب، اختلالات روده، بیماری مزمن، عفونت و سایر شرایط در معرض خطر کم‌خونی هستند. زنانی که در دوران قاعدگی یا بارداری هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. بیماری آنمی با بالارفتن سن نیز افزایش می‌یابد. مهم‌ترین علل اصلی کم خونی چیست:
- کمبود آهن
- کمبود ویتامین B۱۲
- کمبود فولات
- عوارض مصرف داروهای خاص
- تخریب گلبولهای قرمز زودتر از حالت طبیعی (که ممکن است ناشی از مشکلات سیستم ایمنی باشد)
- بیماری‌های مزمن طولانی مدت (مانند بیماری مزمن کلیه، سرطان، کولیت اولسراتیو یا آرتریت روماتوئید)
- رژیمی که مقدار کافی ویتامین و مواد معدنی ندارد
- مشکلات روده کوچک
- دوره‌های قاعدگی (به علت سستی بدن و بی حالی)
- عوارض بارداری
- سابقه خانوادگی و ژنتیک
علت کم خونی شدید ناگهانی
شرایط اورژانسی که منجر به آنمی حاد میشود شامل آسیب تروماتیک، خونریزی شریانی، پارگی آنوریسم، خونریزی شدید دستگاه گوارش (GI) فوقانی یا تحتانی، حاملگی خارج رحمی پاره شده، و انعقاد داخل عروقی منتشرشده هستند.
چند نوع کم خونی داریم؟ (انواع کم خونی)
- کم خونی های تغذیه ای
| انواع آنمی به دلیل رژیم غذایی نادرست | مشخصات آنها |
|---|---|
| کم‌خونی خطرناک | آنمی پرنیشیوز، یکی از علل کمبود ویتامین B۱۲، یک بیماری خودایمنی است که بدن شما را از جذب ویتامین B۱۲ باز می‌دارد. |
| فقر آهن | کم‌خونی ناشی از فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما آهن کافی برای ساخت هموگلوبین نداشته باشد. هموگلوبین ماده‌ای در گلبول های قرمز است که به گلبولهای قرمز امکان می‌دهد اکسیژن را در سراسر بدن حمل کنند. |
| مگالوبلاستیک | نوعی کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین است و زمانی اتفاق می‌افتد که ویتامین B۱۲ و ویتامین B۹ (فولات) کافی را دریافت نکنید. |
- کم خونی های ارثی
| انواع بیماری آنمی وراثتی | مشخصات آنها |
|---|---|
| کم خونی داسی شکل | روش تشخیص کم خونی داسی شکل این است که این بیماری شکل گلبولهای قرمز را تغییر می‌دهد و جریان خون را مسدود میکند. |
| کم خونی فانکونی | فانکونی یک اختلال خونی نادر است و به دلیل نقص پروتئینی ایجاد میشود. |
| کم خونی دیاموند-بلک فان (Diamond-Blackfan) | این اختلال ارثی مغز استخوان را از تولید گلبولهای قرمز کافی باز می‌دارد. |
- کم خونی های ناشی از گلبول های قرمز غیر طبیعی
| انواع بیماری آنمی غیرطبیعی | مشخصات آنها |
|---|---|
| کم خونی همولیتیک | گلبولهای قرمز سریع‌تر از حد معمول تجزیه می‌شوند یا می‌میرند. |
| آپلاستیک | کم خونی آپلاستیک چه علائمی دارد؟ زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بنیادی در مغز استخوان گلبولهای قرمز کافی نمی‌سازند. |
| همولیتیک خود ایمنی | سیستم ایمنی بدن به گلبولهای قرمز حمله میکند. |
| سیدروبلاستیک | زمانی رخ می‌دهد که گلبولهای قرمز کافی ندارید اما آهن زیادی دربدن شما وجود دارد. |
| ماکروسیتی | مغز استخوان شما گلبولهای قرمز غیرمعمول و بسیار بزرگی بسازد. |
| میکروسیتیک | زمانی که گلبولهای قرمز خون به اندازه کافی هموگلوبین نداشته باشند، کوچکتر از حد معمول ساخته می‌شوند. |
| نورموسیتیک | تعداد گلبولهای قرمز خون کمتر از حد معمول است و آن گلبولهای قرمز مقدار طبیعی هموگلوبین را ندارند. |
عوارض کم خونی چیست؟
آنمی که باعث از دست‌دادن ناگهانی حجم زیاد خون میشود، مشکلات جدی سلامتی از جمله حمله قلبی یا نارسایی کلیه را به دنبال دارد. در این موارد فرد بیمار ممکن است به دستگاه اکسیژن یا تزریق خون نیاز پیدا کند. مهم‌ترین عوارض کم خونی در زنان و مردان شامل موارد زیر هستند:
- احساس خستگی و کمبود انرژی دائمی
- افزایش خطر ابتلا به عفونت
- مشکلات قلبی و ریوی
- عوارض بارداری
- سندرم پاهای بی قرار
علائم کم خونی و کمبود اریتروپویتین
بسیاری از قسمت‌های بدن به ساخت گلبولهای قرمز خون کمک می‌کنند، اما بیشتر کارها در مغز استخوان انجام میشود. هورمونی به نام اریتروپویتین در کلیه‌ها ساخته میشود و به مغز استخوان دستور می‌دهد تا سلول‌های قرمز خون بیشتری تولید کند. اگر کم خونی ناشی از کمبود اریتروپویتین شدید باشد، علائم آن به‌صورت زیر بروز میکند:
- رنگ آبی تا سفیدی چشم
- ناخن‌های شکننده
- میل به خوردن یخ یا سایر مواد غیر خوراکی (سندرم پیکا)
- سبکی سر هنگام ایستادن
- رنگ پوست کمرنگ
- تنگی نفس با فعالیت خفیف یا حتی در حالت استراحت
- زبان زخم یا ملتهب
- زخم‌های دهان
- خستگی و کمبود انرژی
- تپش قلب
علائم کم خونی مغز استخوان
کم‌خونی آپلاستیک یا کم‌خونی مغز استخوان یک بیماری خونی نادر اما جدی است و زمانی رخ می‌دهد که مغز استخوان شما نتواند به اندازه کافی سلول‌های خونی جدید بسازد. علائم کم خونی آپلاستیک شامل موارد زیر هستند:
- خستگی زیاد
- عفونت‌های مکرر
- کبودی آسان
- خونریزی بینی، لثه یا هر خونریزی که بیش از حد طول بکشد
- پوست رنگ پریده غیرعادی
- ضعف
- تنگی نفس هنگام ورزش یا فعال بودن.
علائم کم خونی در بارداری
بسیاری از نشانه‌های آنمی در دوران بارداری شامل مواردی هستند که حتی اگر کم خون نباشید هم ممکن است آن را تجربه کنید:
- احساس خستگی یا ضعف
- رنگ پریدگی پیشرونده پوست
- ضربان قلب تند
- تنگی نفس
- مشکل در تمرکز
کم خونی و سرگیجه و سردرد
بیماری آنمی باعث میشود اندام‌های بدن شما خون کافی برای عملکرد صد درصدی را دریافت نکنند. هنگامی که این اتفاق در مغز می‌افتد، رگ‌های خونی متورم شده و باعث ایجاد فشار در مغز یا سردرد می‌شوند. همین فشار ممکن است باعث ایجاد احساس سبکی سر یا سرگیجه شدید شود.
کم خونی و خوابالودگی
کم خونی و بی خوابی دو عامل به‌هم پیوسته هستند. خستگی سریع و بیدار شدن با حس بدن درد و ضعف حتی پس از یک خواب خوب شبانه، از علائم شایع و بالقوه کم‌خونی است.
علائم کم خونی در پریودی
علائم کم‌خونی در پریودی شامل سردی دست و پا، تنگی نفس، افزایش شدت خونریزی همراه با احساس درد، خستگی و سردرد هستند. در صورت مشاهده این علائم یا سایر علائم غیرعادی، با پزشک مشورت کنید.
کم خونی و حالت تهوع
کمبود اکسیژن خون و کاهش اکسیژن رسانی به مغز و سایر اندام‌ها به دلیل سطح پایین آهن، می‌تواند باعث سرگیجه شود که معمولاً با حالت تهوع همراه است.
کم خونی و نارسایی قلبی
در نظر گرفته شده که تاثیر کم‌خونی در نارسایی قلبی به دلیل تعامل پیچیده کمبود آهن، بیماری کلیوی و تولید سیتوکین ایجاد میشود. اگرچه کمبود ریزمغذی‌ها و از دست دادن خون نیز ممکن است در این امر نقش داشته باشند که کم خونی در آزمایش خون را نشان بدهند.
کم خونی و ضعف حافظه
غلظت کم هموگلوبین باعث هیپوکسی مزمن مغز و کاهش ظرفیت هوازی میشود، بنابراین خطر زوال عقل یا زوال شناختی را افزایش می‌دهد. افرادی که سطح آهن خونشان کم است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات تفکر، ارتباط، درک و حافظه هستند.
کم خونی و ضعف بدن
هموگلوبین پروتئینی است که در گلبولهای قرمز یافت میشود و اکسیژن را از ریه به سایر اندام‌های بدن می‌رساند. ابتلا به آنمی می‌تواند باعث خستگی، ضعف و تنگی نفس شود.
کم خونی و صدای گوش
کمبود آهن باعث میشود سرخرگ‌ها برای رساندن خون بیشتر، پمپاژ بیشتری داشته باشند. این تغییرات در جریان خون منجر به وزوز ضربان‌دار میشود، به‌طوری که افراد مبتلا به آنمی می‌توانند نبض یا ضربان قلب را در گوش خود بشنوند.
کم خونی و جوش و لک صورت
پوست صورت، پلک‌ها یا ناخن‌ها به دلیل کمبود آهن در خون رنگ پریده می‌شوند. با این حال، مصرف بی‌رویه آهن برای جبران کم‌خونی می‌تواند باعث بروز آکنه، لک و جوش صورت شود. آهن اضافی در بدن به دلیل کمبود فضای ذخیره سازی، در پوست رسوب میکند.
کم خونی و یبوست و معده درد
علائم کم‌خونی ناشی از تخریب ناگهانی گلبولهای قرمز خون ممکن است باعث درد شکم شود. اما فقر آهن باعث یبوست نمی‌شود. افرادی که کم‌خونی و یبوست دارند احتمالاً به مشکلات دستگاه گوارش نیز مبتلا هستند.
عوارض کم خونی در بارداری بر روی جنین
کمبود هموگلوبین در بارداری ممکن است باعث نارس بودن نوزاد، سقط جنین خود به خود، وزن کم نوزاد هنگام تولد و مرگ جنین می‌شوند.
عوارض کم خونی در کودکان و نوزادان
بیماری آنمی در کودکان با عوارض عصبی، کم وزنی هنگام تولد، عفونت و نارسایی قلبی و همچنین افزایش مرگ و میر و کم خونی شدید و تزریق خون همراه است. کمبود آهن در دوران نوزادی با خطر ابتلا به آسم، تغییرات خواب طولانی مدت، پلک‌زدن آهسته، اختلال در عملکرد حرکتی اندام فوقانی و اسکیزوفرنی در بزرگسالی مرتبط است.
کم خونی باعث لاغری یا چاقی و پرخوری میشود؟
ارتباط بین آهن کم، وزن بدن و هموگلوبین زمانی آشکار میشود که انرژی کم و خستگی، ورزش و سوزاندن کالری را دشوار میکند و باعث افزایش وزن میشود. در حالت برعکس، کم‌خونی فقر آهن ممکن است به کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن کمک کند.
کم خونی باعث ریزش مو میشود؟
اگر از طریق رژیم غذایی خود آهن کافی دریافت نکنید، ممکن است ریزش مو را تجربه کنید. همچنین ممکن است متوجه شوید که موهای شما از اندازه خاصی بلندتر نمی‌شود.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
بدون ویتامینB12 کافی، سلول‌های خونی به‌درستی در مغز استخوان، تشکیل نمی‌شوند. در نتیجه این سلول‌های خونی زودتر از زمان طبیعی می‌میرند و منجر به کم‌خونی می‌شوند.
برای درمان کم خونی چه بخوریم؟
دشمن کم خونی مواد غذایی دارای ویتامین و آهن است.
ترکیب ویتامین C با وعده‌های غذایی، آهن غیرهم را تقویت میکند و جذب آن را افزایش می‌دهد. علاوه‌بر مصرف بیشتر میوه‌هایی مانند پرتقال، کیوی و گریپ فروت، می‌توانید دوز سالم ویتامین C را از فلفل دلمه‌ای، کلم بروکلی و گل کلم دریافت کنید.
برای درمان کم خونی در زمان صرف صبحانه مصرف شیره خرما یا ترکیب شیره و ارده بسیار مفید است.
غذاهای مضر برای کم خونی چیست؟
محصولات غذایی مانند ذرت و انگور بدترین غذاها برای بیماری آنمی به دلیل جذب آهن هستند. این مواد مولکول‌های آهن را متصل می‌کنند و در جذب آهن در بدن اختلال ایجاد می‌کنند.
راهکار های پیشگیری از کم خونی یا آنمی چیست؟
محصولات حیوانی مانند گوشت قرمز و گوشت سفید منبع ویتامین B۱۲ و ریزمغذی مهم برای پیشگیری از کم‌خونی هستند. بهترین منابع گیاهی شامل آهن کافی نیز سبزی‌هایی با برگ سبز تیره و حبوبات هستند. حبوبات همچنین منابع عالی اسید فولیک‌اند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین A نیز از آنمی جلوگیری میکند.
کم خونی در آزمایش ازدواج
برای آزمایش خون در دوران عقد و ازدواج، متخصصان پیشنهاد می‌کنند شرایط ارثی مانند تالاسمی، ناقل بودن اختلال ژنتیکی، بیماری‌های عفونی مانند HIV، STD و هپاتیت B و همچنین وضعیت سلامت باروری را بررسی کنید. تشخیص کم خونی زوجین در ازمایش ازدواج می‌تواند از عوارض بعدی جلوگیری کند.
تفاوت کم خونی و فقر آهن چیست؟
تفاوت کم خونی با کمبود آهن یا کم خونی فقر آهن در مردان و زنان این است که کمبود آهن به عنوان کاهش کل آهن در بدن تعریف میشود. کم خونی زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند به اندازه کافی گلبول قرمز تولید کند.
غلظت خون چیست؟
منظور از غلظت خون، افزایش تعداد گلبولهای قرمز خون به نسبت حجم خون است. این مورد کاملا با آنمی تفاوت دارد.
چه آزمایش هایی برای کم خونی مربوط به فقر آهن انجام می شوند؟
کم خونی ناشی از فقر آهن شایعترین نوع کم خونی در سرتاسر جهان بوده و حدود 50% از موارد کم خونی را دربر میگیرد. برای تشخیص کم خونی فقر آهن، پزشک ممکن است آزمایش هایی را برای بررسی موارد زیر درخواست دهد:
تعداد اندازه و رنگ گلبول های قرمز (CBC):
در بیماری کم خونی فقر آهن ، گلبولهای قرمز خون کوچکتر و کم رنگ تر از حد طبیعی هستند تعداد آنها ممکن است کاهش یافته و یا نرمال باشد.
هماتوکریت (Hematocrit):
هماتوکریت در واقع درصد گلبولهای قرمز خون در کل حجم خون می باشد.
هموگلوبین (Hb):
پروتئین اصلی در گلبولهای قرمز خون هموگلوبین می باشد که وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد و آن را در سراسر بدن انتقال می دهد. سطح هموگلوبین کمتر از حد نرمال نشان دهنده کم خونی است.
فریتین (Ferritin):
این پروتئین با اتصال به آهن به ذخیره سازی آن در بدن کمک میکند و سطح پایین فريتين معمولاً نشان دهنده سطح پایین آهن ذخیره شده است.
آهن سرم (Fe):
با اندازه گیری آهن سرم میتوان میزان آهن موجود در گردش خون را تعیین کرد در فرد مبتلا به کم خونی فقر آهن میزان آهن سرم کاهش می یابد.
نتیجه گیری
کم‌خونی نوعی بیماری است که در آن گلبولهای قرمز سالم یا هموگلوبین کافی برای حمل اکسیژن به بافت‌های بدن وجود ندارد. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبولهای قرمز یافت میشود و اکسیژن را از ریه به سایر اندام‌های بدن می‌رساند. ابتلا به این بیماری می‌تواند باعث خستگی، ضعف و تنگی نفس شود.
انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد که می‌توانند کوتاه مدت یا بلند مدت، خفیف یا شدید باشند. برای درمان آنمی بهتر است حتما به پزشک مراجعه کنید تا باتوجه به شرایط شما، روش درمانی مناسب را ارائه دهد.
منبع:
